“โฮมสเตย์คลองรางจรเข้”
เรียนรู้วิถีชีวิตแบบไทย ด้วยการท่องเที่ยว
“ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว แผ่นดินของเรานั้นแสนอุดมสมบูรณ์”
จากบทเพลงดังกล่าวได้สะท้อนให้เห็นวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของคนไทยสมัยก่อน ซึ่งส่วนใหญ่จะ
ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ทำนา ทำไร่ เลี้ยงดูครอบครัว พอถึงหน้าเก็บเกี่ยวก็ลงแรงแข็งขันช่วยกันเก็บเกี่ยว
ผลผลิตที่ได้จากน้ำพักน้ำแรงของตน พอหน้าน้ำ ก็ออกหาปลา นำมาทำเป็นอาหารบ้าง ขายบ้าง หรือแลกเปลี่ยนกับผลผลิตทางการเกษตรของเพื่อนบ้านใกล้เคียงบ้าง ซึ่งวิถีชีวิตของชาวบ้านในแต่ละภาค ก็จะแตกต่างกันไป แต่ในวันนี้…ภาพเหล่านั้นแทบจะไม่มีให้เห็นกันแล้ว
ปัจจุบันหากเราต้องการศึกษาวิถีชีวิตและความเป็นอยู่ที่แท้จริงของชาวบ้านในแต่ละภาค ก็ต้องเข้าไป
ศึกษาโดยพักอาศัยอยู่กับเจ้าของท้องถิ่นหรือเจ้าของบ้านในช่วงระยะเวลาหนึ่ง ซึ่งเจ้าของท้องถิ่นจะเป็นผู้ถ่ายทอดความรู้และประสบการณ์การใช้ชีวิตของพวกเขาให้เรารู้จัก อันเป็นที่มาของคำว่า
“โฮมสเตย์”

โฮมสเตย์คลองรางจรเข้ ณ อำเภอเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เป็นโฮมสเตย์อีกแห่งหนึ่งที่ชาว
ชุมชนยังคงรักษาวิถีชีวิตตามแบบฉบับไทยแท้เอาไว้ หากคุณเป็นอีกคนหนึ่งที่ชื่นชอบวิถีชีวิตและความเป็นอยู่
แบบไทยๆ ที่นี่พร้อมต้อนรับการมาพักอาศัยของคุณทุกเวลา
ความเป็นมา
คลองรางจรเข้... ที่พักสัมผัสวัฒนธรรมชนบท
ตำรานอกห้องเรียน ที่ให้ทั้งความรู้และประสบการณ์ที่ดี
“เราจะทำอย่างไรที่จะให้คนที่อยู่ริมน้ำ
กลับมาเห็นวัฒนธรรมแบบเดิมๆ
ของเราที่เคยมีมาก่อน”
2
คุณดาวเรือง ฤกษ์บุบผา หนึ่งในสมาชิกธุรกิจโฮมสเตย์คลองรางจรเข้ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา มี
อาชีพหลักเป็นแม่บ้าน ดูแลครอบครัว ส่วน จ.ส.ต.เริงไชย สามีของคุณดาวเรืองมีอาชีพรับราชการทหาร แนวคิดในการทำธุรกิจโฮมสเตย์ของทั้งคู่เกิดจากความต้องการพัฒนาสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติในชุมชนของตนเอง
คุณดาวเรืองเล่าว่า แต่เดิมคลองรางจรเข้จะมีผักตบชวาเยอะมาก และไม่มีใครใช้ประโยชน์จากเส้นทางนี้ คนส่วนใหญ่จะใช้เส้นทางถนนกันหมด ภายในคลองจึงเต็มไปด้วยผักตบชวาซึ่งขึ้นรกทุกปี สามีของคุณดาวเรืองซึ่งเมื่อก่อนทำงานอยู่ที่ท่าเรือคลองเตย พอได้ย้ายกลับมาอยู่ที่บ้าน เห็นสภาพ
คลองรกไม่น่าดู ก็อยากจะพัฒนาคลองให้สะอาด เขามองว่าธรรมชาติบริเวณนี้ยังอุดมสมบูรณ์ จึงอยากพัฒนาธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมให้ดูดี เลยชักชวนชาวบ้านให้ช่วยกันพัฒนาคลอง พอทำไปได้สักระยะหนึ่ง ก็มีความคิดอยากจะทำให้ชุมชนแห่งนี้เป็นโฮมสเตย์สำหรับรองรับนักท่องเที่ยว เพราะชาวบ้านที่นี่ยังคงใช้วิถีชีวิตและความเป็นอยู่แบบเดิมๆ มีการตักบาตรทางน้ำ การออกหาปลานำมาทำเป็นอาหาร ฯลฯ ซึ่งจะเป็นจุดดึงดูดความสนใจของนักท่องเที่ยวที่รักธรรมชาติได้เป็นอย่างดี
คุณดาวเรืองจึงชักชวนชาวบ้านในพื้นที่เดียวกันมาร่วมจัดตั้งโฮมสเตย์ของชุมชน…โฮมสเตย์คลอง
รางจรเข้ โดยเปิดให้บริการแก่นักท่องเที่ยวอย่างเป็นทางการเมื่อปี 2545 ปัจจุบันมีชาวบ้านเข้าร่วมเป็นสมาชิกให้บริการโฮมสเตย์ทั้งหมด 8 หลังคาเรือน
การปฏิบัติที่ดี
รักษาวัฒนธรรมแบบเดิม ให้นักท่องเที่ยวได้ศึกษา
วัฒนธรรมและประเพณีเก่าแก่อันงดงามของคนสมัยก่อน ซึ่งคนรุ่นต่อมาได้สืบสานและรักษาไว้ ทำให้ผู้ที่ได้มาสัมผัสนึกย้อนกลับไปในอดีตที่คนไทยส่วนใหญ่จะใช้วัดเป็นศูนย์รวมในการทำกิจกรรมต่างๆ และเป็นที่พึ่งทางใจ คุณดาวเรืองกล่าวว่า ชาวชุมชนคลองรางจรเข้ในปัจจุบัน ก็ยังคงรักษาวัฒนธรรมและประเพณีแบบเก่าเอาไว้ ไม่ว่าจะเป็นการไปไหว้พระที่วัด การใช้ชีวิตอยู่กับท้องทุ่งตามวิถีชนบทไทย
“เรายังคงอนุรักษ์วิถีชีวิตแบบเดิมๆ เอาไว้ เมื่อก่อนจะมีทั้งเรือขายก๋วยเตี๋ยว เรือขายกาแฟ เรือขายข้าวโพดคั่ว แต่ก็หายไปหมด ตอนนี้ก็เริ่มมีให้เห็นบ้างแล้ว มีแม่บ้านพายเรือขายขนม เพราะมีนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติมาพักผ่อนกันเยอะ ซึ่งนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติส่วนใหญ่จะมาจากยุโรปและออสเตรเลีย
คนพวกนี้เขาจะชอบวัฒนธรรมและประเพณีของบ้านเรา เวลาที่เขาทำกิจกรรมร่วมกับชาวบ้าน เขาจะสนุกและมีความสุขมาก”
3
เส้นทางที่คุณดาวเรืองพานักท่องเที่ยวล่องลำน้ำชมวิถีธรรมชาติ
จัดกิจกรรมให้นักท่องเที่ยวได้สัมผัสวัฒนธรรมชนบท
การวางแผนกิจกรรมรองรับนักท่องเที่ยว คุณดาวเรืองกล่าวว่า เธอจะเป็นผู้กำหนดกิจกรรมขึ้นมาเอง
ทั้งหมด ก่อนเดินทางนักท่องเที่ยวจะทราบว่า เขาจะเดินทางไปทำอะไร ที่ไหน เวลาใด โดยดูจากตารางเวลาที่เธอกำหนดขึ้น
กิจกรรมหลักของโฮมสเตย์คลองรางจรเข้ คือการล่องเรือชมธรรมชาติสองฝั่งคลอง ระยะทางประมาณ 7-8 กิโลเมตร เพื่อดูวิถีชีวิตของชาวบ้านที่ทำนา หาปลา ดูพืชน้ำนานาชนิด เช่น ผักกระเฉด ผักบุ้ง กระจับ ฯลฯ ดูบ้านทรงไทย ดูรังนกกระจาบ ไหว้พระที่วัด พอตกค่ำก็จัดให้นักท่องเที่ยวรับประทานอาหารเย็นร่วมกับเจ้าของบ้าน และสนทนาแลกเปลี่ยนความรู้ระหว่างกัน บางครั้งก็จัดให้มีกิจกรรมรำไทยสำหรับนักท่องเที่ยวที่
ต้องการชมด้วยคุณดาวเรืองกำหนดอัตราค่าบริการสำหรับการพัก 1 คืน รวมอาหารสองมื้อ สำหรับคนไทย 500 บาท และสำหรับชาวต่างชาติ 700 บาท คุณดาวเรืองให้ความเห็นว่า เหตุที่ต้องคิดค่าบริการชาวต่างชาติสูงกว่าคนไทย เพราะต้องให้การดูแลชาวต่างชาติมากเป็นพิเศษ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องอาหารการกินหรือที่พัก สำหรับชาวต่างชาติที่ต้องการเรียนทำอาหารไทย คุณดาวเรืองก็จะจัดคนมาสอนให้ โดยคิดค่าบริการไม่แพงจนเกินไป ส่วนหนึ่งของที่พักรองรับนักท่องเที่ยว
4
ดึงชาวบ้านเป็นกำลังเสริม เพิ่มเติมรายได้
ปกติชาวชุมชนคลองรางจรเข้ส่วนใหญ่จะประกอบอาชีพทำนา ปลูกพืชไร่ พอหมดหน้าทำนา ก็ต้องหาอาชีพอื่นทำ เพื่อหารายได้เพิ่มเติม เมื่อมีโฮมสเตย์เกิดขึ้น ทางชุมชนจึงคิดช่วยเหลือให้ชาวบ้านมีงานทำ โดยเปิดสถานที่นวดแผนไทย และให้ชาวบ้านเป็นผู้นวดแผนไทยให้กับนักท่องเที่ยว
“เราพยายามดึงชาวบ้านในละแวกนี้มาร่วมงานด้วย เพื่อเป็นช่องทางในการสร้างรายได้เสริมให้อีกทาง
หนึ่ง ซึ่งตัวพี่เองยอมรับว่าไม่มีความรู้ หรือความสามารถในการจัดการและการวางแผนเลย ก็อาศัยการเรียนรู้แบบถูกๆ ผิดๆ ไปก่อน แล้วก็ค่อยๆ แก้ไขกันไป หากรู้สึกว่าสิ่งไหนบกพร่อง ก็จะรีบปรับปรุงแก้ไขให้ดียิ่งขึ้น”
อีกมุมหนึ่งของที่พักสำหรับนักท่องเที่ยว เมื่อมองจากด้านนอก
หาช่องทางโปรโมทโฮมสเตย์ แบบไม่เสียตังค์
การประชาสัมพันธ์ธุรกิจให้เป็นที่รู้จัก เป็นหนึ่งในกิจกรรมส่งเสริมการตลาดที่ผู้ประกอบการควรนำมา
ใช้ สำหรับธุรกิจโฮมสเตย์คลองรางจรเข้ คุณดาวเรืองจะใช้วิธีให้ลูกค้าบอกต่อกันเองแบบปากต่อปาก (Wordof mouth) เธอบอกว่า นักท่องเที่ยวที่เดินทางเข้ามาพักที่นี่ เมื่อกลับไปแล้วเขาจะบอกต่อกับเพื่อนๆ บางคนก็จะคุยกันผ่านทางอินเตอร์เน็ต ทำให้เธอได้นักท่องเที่ยวเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ โดยไม่ต้องเสียค่าโฆษณาหรือค่าใช้จ่ายใดๆ เลย และการท่องเที่ยวจังหวัดอยุธยาก็เป็นอีกหน่วยงานหนึ่งที่ช่วยประชาสัมพันธ์โฮมสเตย์คลองรางจรเข้ให้เป็นที่รู้จัก โดยนำโบว์ชัวร์ของโฮมสเตย์คลองรางจรเข้ไปวางไว้ที่สำนักงานการท่องเที่ยว ช่วยประชาสัมพันธ์ผ่านเว็บไซต์ และสื่ออื่นๆ เช่น คู่มือนำเที่ยว (Hand Book) เป็นต้น
ปัญหา
ปรับภูมิทัศน์สองฝั่งคลองให้น่ามอง
ความหนาแน่นของผักตบชวาในลำคลองนับเป็นปัญหาสำคัญของธุรกิจโฮมสเตย์คลองรางจรเข้ เพราะ
ทำให้ไม่สามารถเดินทางด้วยเรือได้ คุณดาวเรืองบอกว่า กิจกรรมที่จัดไว้รองรับนักท่องเที่ยวจะมีการเดินทางด้วยเรือเพื่อพานักท่องเที่ยวไปไหว้พระที่วัด และชมวิถีความเป็นอยู่ของชาวบ้านที่อาศัยอยู่ริมฝั่งคลองรางจรเข้เมื่อมีผักตบชวาขึ้นเต็มคลอง จึงเป็นปัญหาสำคัญในการทำธุรกิจโฮมสเตย์ของเธอ
“อยากฝากให้หน่วยงานของรัฐบาลที่รับผิดชอบเข้ามาดูแลและช่วยกำจัดผักตบชวาที่มีอยู่เต็มคลองให้หมดไป และเข้ามาดูแลในเรื่องหน้าบ้านหน้ามอง อยากให้ชาวบ้านช่วยกันดูแลบริเวณหน้าบ้านของตนให้สะอาด ดูดี เพื่อสร้างความประทับใจให้แก่นักท่องเที่ยว”
บรรยากาศสองฝั่งคลองที่เต็มไปด้วยผักตบชวา

โ ปัจจัยแห่งความสำเร็จ เน้นบริการ สร้างความประทับใจ
จากประสบการณ์การทำธุรกิจโฮมสเตย์มาเป็นเวลากว่า 3 ปี ทำให้คุณดาวเรืองได้เรียนรู้ข้อบกพร่องและปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้นกับธุรกิจของตนตลอดมา คุณดาวเรืองบอกว่า หัวใจสำคัญที่จะทำให้ธุรกิจประสบ
ความสำเร็จขึ้นอยู่กับการให้บริการกับนักท่องเที่ยวด้วยความเป็นมิตร ดูแลเอาใจใส่นักท่องเที่ยวด้วยความเต็มใจ เมื่อนักท่องเที่ยวได้รับการปฏิบัติอย่างดีจากเจ้าของบ้านแล้ว ก็จะเกิดความรู้สึกพึงพอใจ และมีทัศนคติที่ดีต่อเจ้าของบ้านที่ตนมาพักอาศัยด้วย โอกาสที่นักท่องเที่ยวจะกลับมาใช้บริการซ้ำในครั้งต่อไปก็มีมากขึ้น และนักท่องเที่ยวนั่นล่ะที่จะเป็นผู้แนะนำให้คนอื่นๆ มาลองใช้บริการ เพื่อสัมผัสกับวัฒนธรรม ประเพณี และวิถีชีวิตดีๆ ของชาวบ้านอย่างที่ตนได้รับกลับไป
“คุณสมบัติของผู้ที่จะทำธุรกิจโฮมสเตย์ คือ ต้องมีเวลา และเจ้าของบ้านควรเป็นผู้ที่มีจิตใจโอบอ้อมอารี
รักงานบริการ และต้องเสียสละเวลา ถ้ามข้อสรุปทางวิชาการ
จากกรณีศึกษาธุรกิจ โฮมสเตย์คลองรางจรเข้ ภายใต้การดำเนินงานของ จ.ส.ต.เริงไชย และ คุณ
ดาวเรือง ฤกษ์บุบผา มีข้อคิดที่วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมสามารถนำมาพิจารณาประยุกต์ใช้ในการดำเนินธุรกิจของตนเองได้ ดังนี้
การบริการที่ประทับใจ การบริการมีความสำคัญต่อธุรกิจเกือบทุกประเภท การบริการที่ดี หมายถึง
การอำนวยความสะดวกและดูแลเอาใจใส่ลูกค้า ให้บริการลูกค้าด้วยความซื่อสัตย์ ดังเช่นในกรณีศึกษานี้ กิจการให้ความสำคัญกับการบริการนักท่องเที่ยวให้ได้รับความสะดวกสบาย และพยายามจัดหากิจกรรมให้นักท่องเที่ยวได้ศึกษาเรียนรู้วิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชาวบ้าน ตลอดจนการทำกิจกรรมร่วมกัน ซึ่งถือเป็นประสบการณ์ที่สร้างความประทับใจให้นักท่องเที่ยวได้เป็นอย่างดี
การนำจุดเด่นของวัฒนธรรม ประเพณี และวิถีชีวิตของคนในชุมชน มาใช้ให้เกิดคุณค่าทาง
การท่องเที่ยว ปัจจุบันกระแสการท่องเที่ยวเชิงเกษตรหรือเชิงวัฒนธรรมได้รับความนิยมมากขึ้น ทำให้ชุมชนแต่ละแห่งให้ความสนใจในการทำธุรกิจบ้านพักสำหรับนักท่องเที่ยวหรือโฮมสเตย์ โดยค้นหาจุดเด่นของชุมชนตนมาเป็นจุดขายเพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยว ซึ่งคุณดาวเรืองได้ดึงเอาวิถีชีวิตและเอกลักษณ์ความเป็นอยู่แบบเดิมๆมาสร้างเป็นจุดขายเพื่อจูงใจให้นักท่องเที่ยวเข้ามาเยี่ยมเยือนโฮมสเตย์คลองรางจรเข้
หากมองตามหลักความเป็นจริงแล้ว ธุรกิจโฮมสเตย์ถือเป็นอาชีพเสริมที่ช่วยเพิ่มพูนรายได้ให้กับชาว
บ้านนอกเหนือจากอาชีพหลัก แต่สำหรับชาวบ้านบางกลุ่มอาจมองธุรกิจนี้เป็นอาชีพที่สร้างรายได้ดี หรือสูงกว่าอาชีพที่ตนทำอยู่ แต่ไม่ว่าใครจะคิดหรือมองอย่างไรก็ตาม การทำธุรกิจโฮมสเตย์ภายใต้ความพร้อมของเจ้าของบ้านและความร่วมมือร่วมใจของคนในชุมชนในการให้บริการแก่นักท่องเที่ยว คอยดูแลนักท่องเที่ยวประดุจญาติพี่น้อง หรือแขกคนสำคัญ เพียงเท่านี้ธุรกิจโฮมสเตย์ก็ประสบความสำเร็จได้ไม่ยาก
คำไข (Keyword) : โฮมสเตย์ / คลองรางจรเข้ / โฮมสเตย์คลองรางจรเข้ / จังหวัดพระนครศรีอยุธยา / กรณี
ศึกษาผู้ประกอบการ SMEs
แหล่งข้อมูล :
คุณดาวเรือง ฤกษ์บุบผา. (2548). ผู้ประกอบการธุรกิจโฮมสเตย์คลองรางจรเข้. สัมภาษณ์, 10 กันยายน.
เกี่ยวกับผู้จัดทำ : คุณอดิศักดิ์ พูลพิพัฒน์
สถาบันพัฒนาวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (ISMED)
วันที่จัดทำ : 12 กันยายน 2548
สถานที่ติดต่อผู้ประกอบการ :
คุณดาวเรือง - จ.ส.ต. เริงไชย ฤกษ์บุบผา
26 หมู่ 10 ต.บ้านโพธิ์
อ.เสนา
จ.พระนครศรีอยุธยา 13110
โทรศัพท์ 0-9881-1042 / 0-1251-8058

www.phuket-beaches-family-vacation-guide.com